<a href="http://www.netafraz.com/members/aff.php?aff=1763" target="_blank"><img src="http://netafraz.com/banners/120_240_1.jpg" border="0"></a>
<a href="http://www.netafraz.com/members/aff.php?aff=1763" target="_blank"><img src="http://netafraz.com/banners/125_125.jpg" border="0"></a>
ولادت
محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى، مشهور به« شیخ صدوق»، در سال 305 هجرى قمرى،
در خاندان علم و تقوى، در شهر قم دیده به جهان گشود.( سالهاى 306 و 307 نیز براى
ولادت شیخ ذکر شده است)
ولادت صدوق از زبان شیخ طوسى:
شیخ طوسى جریان ولادت وى را چنین نقل نموده: على بن بابویه با دختر عموى خود
ازدواج کرده بود, ولى از او فرزندى به دنیا نیامد. او در نامهاى از حضور شیخ ابو
القاسم، حسین بن روح تقاضا کرد تا از محضر حضرت بقیة الله عجل الله تعالى فرجه
بخواهد براى او دعا کند تا خداوند اولاد صالح و فقیه به او عطا نماید.
پس از گذشت مدتى از ناحیه آن حضرت این گونه جواب رسید:« تو از این همسرت صاحب
فرزند نخواهى شد, ولى به زودى کنیزى دیلمیه نصیب تو مىشود که از او داراى دو پسر
فقیه خواهى گشت.»
شیخ صدوق نیز، جریان ولادت خود را که با تقاضاى کتبى پدرش از محضر امام زمان عجل
الله تعالى فرجه و دعاى آن حضرت بوده، در کتاب کمال الدین به صورت حدیث آورده و
مىافزاید:
هرگاه ابو جعفر محمد بن على الاسود مرا مىدید که براى فرا گرفتن علم و دانش به
محضر استاد مىروم به من مىفرمود:« این میل و اشتیاق به علم و دانش که در تو وجود
دارد مایه شگفتى نیست, زیرا تو به دعاى امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف متولد
شدهاى.
خاندان
پدر بزرگوارش، على بن حسین بن بابویه قمى، از برجستهترین علما و فقهاى بزرگ زمان
خود بود. در آن روزگار، با آنکه عالمان و محدثان بسیارى در قم مىزیستند، پرچم
هدایت و مرجعیت فتوا بر دوش این عالم عابد و محدث زاهد و صاحب کرامات، یعنى على بن
بابویه( پدر شیخ صدوق) بوده است.
او دکهاى کوچک در بازار قم داشت که از راه کسب و تجارت و در نهایت زهد و عفاف،
امرار معاش مىکرد و ساعاتى از روز را نیز در منزل خود به تدریس و تبلیغ احکام و
نقل روایات مىپرداخت.
شخصیت علمى
شیخ صدوق از بزرگترین شخصیتهاى جهان اسلام و از برجستهترین چهرههاى درخشان علم
و فضیلت است.
او که نزدیک به عصر ائمه علیهم السلام مىزیست، با جمعآورى روایات اهل بیت علیهم
السلام و تالیف کتابهاى نفیس و با ارزش، خدمات ارزنده و کمنظیرى به اسلام و تشیع
کرد.
شیخ صدوق بیش از بیست سال از دوران پر برکت حیات پدر را درک کرد و در این مدت از
محضر پدر و سایر علماى قم کسب علم و حکمت کرد.
او در سن 22 یا 23 سالگى بود که پدر بزرگوارش دار فانى را وداع کرد. از آن پس
وظیفه سنگین نشر احادیث آل محمد صلى الله علیهم اجمعین و هدایت امت به عهده وى قرار
گرفت و دوران جدیدى از زندگى او آغاز گردید.
سخن بزرگان
شیخ طوسى در معرفى شیخ صدوق مىگوید:
« او دانشمندى جلیل القدر و حافظ احادیث بود. از احوال رجال، کاملا آگاه و در سلسله
احادیث، نقادى عالى مقام به شمار مىآمد. بین بزرگان قم، از نظر حفظ احادیث و کثرت
معلومات مانند نداشت و در حدود سیصد اثر تالیفى از خود به یادگار گذاشته است.»
رجالى کبیر، نجاشى، چنین مىنویسد:
« ابو جعفر( شیخ صدوق) ساکن رى، فقیه و چهره برجسته شیعه در خراسان است، او به
بغداد نیز وارد شد و با این که در سن جوانى بود همه بزرگان شیعه از او استماع حدیث
مىکردند.»
علامه بحرانى مىگوید:
« جمعى از اصحاب ما، از جمله علامه در« مختلف»، شهید در« شرح ارشاد» و سید محقق
داماد، روایات مرسله صدوق را صحیح مىدانند و به آنها عمل مى کنند, زیرا همان گونه
که روایات مرسله ابن ابى عمیر پذیرفته شده، روایات مرسله صدوق هم مورد قبول واقع
شده است.»
اساتید
1- پدر بزرگوارش على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى
2- محمد بن حسن بن احمد بن ولید
3- حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زید بن على علیه السلام
4- ابو الحسن، محمد بن قاسم
5- ابو محمد، قاسم بن محمد استرآبادى
6- ابو محمد، عبدوس بن على بن عباس گرگانى
7- محمد بن على استرآبادى
شاگردان
1- برادرش حسین بن على بن موسى بن بابویه قمى
2- شیخ مفید
3- شیخ ثقة الدین حسن بن حسین بن على بن موسى بن بابویه، برادرزاده صدوق
4- على بن احمد بن عباس، پدر شیخ نجاشى
5- ابو القاسم، على بن محمد بن على خزاز
6- ابن غضائرى، ابو عبدالله، حسین بن عبید الله بن ابراهیم
7- شیخ جلیل، ابو الحسن، جعفر بن حسین حسکه قمى، استاد شیخ طوسى
8- شیخ ابو جعفر، محمد بن احمد بن عباس بن فاخر دوریستى، معاصر شیخ طوسى
9- ابو زکریا، محمد بن سلیمان حمرانى
10- شیخ ابو البرکات، على بن حسن خوزى
تالیفات
تالیفات فراوان و گوناگون وى در علوم و فنون مختلف اسلامى، هر کدام گوهرى تابناک و
گنجینهاى پایان ناپذیر است که هم اکنون نیز با گذشت بیش از یک هزار سال از تاریخ
تالیف آنها، به جاى فرسودگى و بىرونقى، روز به روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده شده
و جایگاهى بس رفیع و والا یافتهاند و در صدر قفسه کتابخانهها و در سینه فقها و
دانشمندان جاى دارند.
از جمله تألیفات ایشان است:
1- من لا یحضره الفقیه
2- مدینة العلم
3- کمال الدین و تمام النعمة
4- التوحید
5- الخصال
6- معانی الأخبار
7- عیون أخبار الرضا علیه السلام
8- الأمالی
9- المقنع فی الفقه
10- الهدایة بالخیر
وفات
این عالم بزرگ و آخرین بازمانده خاندان صدوق، پس از عمرى طولانى و پر برکت در سال
381 هجرى دیده از جهان فانى فرو بست و به سراى باقى شتافت.
ولادت
شیخ ابو القاسم، جعفر بن محمد بن جعفر بن موسى بن مسرور بن قولویه قمى، از
برجستهترین چهرههاى راویان شیعه در قرن چهارم هجرى است.
وى یکى از بهترین شاگردان محمد بن یعقوب کلینى و از برجستهترین مشایخ شیخ مفید به
شمار مىآید.
دوران کودکى
جعفر در شهر قم، شهر شیفتگان خاندان رسالت و در خانوادهاى اهل علم و تقوا چشم به
دنیا گشود. او از همان کودکى مهر به محمد و آل محمد را از خانواده خود آموخت و به
فراگیرى علم و دانش در محضر درس پدر و برادرش که از راویان بزرگ شیعه به شمار
مىآمدند مشغول گشت.
او در محضر بسیارى از بزرگان شیعه شاگردى کرد تا خود نیز یکى از چهرههاى درخشان
علم و فقاهت گردید.
شخصیت
جعفر بن محمد بن قولویه از بارزترین چهرههاى علمى دوران خود بوده و روایات او در
طول هزار سال پیوسته در مجموعههاى روایى بزرگ شیعه نقل شده و به آن استناد مىشود.
علما و فقهاى شیعه براى او احترام خاصى قائلند و توثیق بسیارى از روات شیعه به
دلیل روایت او از آنها است.
شیخ مفید از دریاى علم او بهرههاى فراوان برده و او را بسیار ستوده است.
سفر به مصر
او سفرى به کشور مصر داشت و از محضر درس علماى آنجا مانند: ابو الفضل محمد بن احمد
بن ابراهیم جعفى صابونى مصرى نیز بهره برد.
سخن نجاشى
نجاشى، یکى از بزرگترین روات شیعه درباره ایشان مىگوید:« هر زیبایى و علمى که
مردم را با آن وصف نمایى، برتر از آن را در جعفر بن محمد بن قولویه خواهى یافت.»
کلام شیخ طوسى
شیخ الطائفة، شیخ طوسى در کتاب فهرست درباره او چنین مىگوید:« ابو القاسم، جعفر
بن محمد بن قولویه قمى، شخصیتى مورد اطمینان و داراى تألیفاتى فراوان، به تعداد
ابواب فقه، مىباشد.»
بیان ابن طاووس
سید ابن طاووس درباره ایشان مىفرماید:« وى راوى راستگویى است و همه اتفاق بر
امانت او دارند.»
اساتید
او از محضر شخصیتهاى فراوانى استفاده نموده از جمله:
1- پدر بزرگوارش، محمد بن جعفر بن قولویه
2- برادرش على بن محمد بن جعفر بن قولویه
3- محمد بن یعقوب کلینى
4- محمد بن حسن صفار
5- ابن بابویه، پدر شیخ صدوق
6- محمد بن جعفر زرارى
7- محمد بن حسن بن ولید
8- محمد بن حسن بن على بن مهزیار
9- محمد بن عبد الله حِمیَرى
10- محمد بن حسن جوهرى
11- محمد بن احمد مصرى
شاگردان
شخصیتهاى فراوانى نیز از محضر او بهره بردهاند مانند:
1- شیخ مفید
2- حسین بن عبید الله غضائرى
3- احمد بن عبدون
4- تلعکبرى
5- ابن عزور
6- محمد بن سلیم صابونى
تألیفات
ابن قولویه داراى تألیفات فراوانى است مانند:
1- کامل الزیارات که مشهورترین تألیف وى مىباشد.
2- مداواة الجسد
3- الصلاة
4- الجمعة و الجماعة
5- قیام اللیل
6- الرضاع
7- الصداق
8- الأضاحی
وفات
سرانجام ابن قولویه پس از عمرى خدمت به معارف اهل بیت علیهم السلام در سال 367
هجرى چشم از این دنیا فرو بست و به دیار باقى شتافت.
